Schrijft over geschiedenis en religie
 

Popfestival als religie?

Gepubliceerd op katholiek.nl

Bieden pop- en rockfestivals nieuwe uitdrukkingsvormen van religie? Dat was de vraag achter de dissertatie waarop Heleen Kommers op 26 juni promoveerde aan de Universiteit van Tilburg.

Van geïnstitutionaliseerde religie is natuurlijk geen sprake: er is wel een organisatie, maar die richt zich op het organiseren van een festival en niet op het vastleggen, bewaken en verspreiden van een bepaalde leer. De benadering van Kommers komt dan ook uit de richting van de religiewetenschap en de culturele antropologie en niet uit de theologie.

Maar het onderwerp heeft desondanks wel relevantie voor de theologie. Het idee bestaat namelijk dat zaken als popfestivals de kerkgang hebben vervangen. De religiositeit zoals we die in de traditionele religie zien, zou dus niet uit de samenleving verdwenen zijn, maar zou een andere vorm hebben aangenomen. Een volgende stap is dan het introduceren van popmuziek in de kerk om jongeren te trekken.

Kommers merkte tijdens haar onderzoek dat veel onderzoekers op dit gebied zich laten leiden door hun eigen waardeoordelen en opvattingen. Uitspraken van festivalgangers worden dan uitgelegd als religieuze uitingen, terwijl ze zelf ten stelligste ontkennen dat ze het festival als een vorm van religie zien.

Voordat ze zelf aan de slag ging met het observeren en interviewen van festivalgangers verdiepte ze zich dan ook eerst uitvoerig in de manier waarop ze het onderzoek het beste kon aanpakken. Dat beslaat dan ook het grootste gedeelte van het proefschrift en ze geeft daarmee andere onderzoekers instrumenten om verder te zoeken.

Volgens Kommers zijn de muziekfestivals geen vervanging van de geïnstitutionaliseerde religie, maar is het een vorm van religie die altijd heeft bestaan en die door de kerkelijke autoriteiten als bijgeloof werd beschouwd. Ze maakt hierbij de vergelijking met volksvroomheid die ook nogal eens op het wantrouwen van kerkelijke autoriteiten kunnen rekenen.

Vanuit het standpunt van de religiewetenschapper zijn er echter wel degelijk religieuze elementen aan te wijzen in muziekfestivals. Net als in een kerk ondervind je er samenhorigheid met gelijkgestemden en ervaar je iets dat het dagelijks leven overstijgt. Het sterkste gold dit, opvallend genoeg, voor festivals voor liefhebbers van hard rock en metal.

Zelf zou ik denken dat er meer religiositeit te vinden is in gregoriaanse festivals, die de laatste jaren op steeds meer plaatsen georganiseerd worden, en in choral evensongs en cantatediensten die nog meer in aantal lijken toe te nemen. Maar dat veronderstel ik op grond van mijn waardeoordelen en opvattingen: quod erat demonstrandum.

Heleen Kommer, Hidden in Music. An approach to Religious Experience and Pop or Rock Festivals