Verschenen op de site van boekhandel Van Kemenade en Hollaers
Adolf Hitler was een mislukte kunstschilder. Dat weten we allemaal en het lijkt niet nodig om daar meer woorden aan vuil te maken. Hij is immers verantwoordelijk voor de dood van vele miljoenen mensen. Het hoe en waarom daarvan is de centrale vraag.
En toch is juist het kunstenaarschap van Hitler het onderwerp van het laatste boek van Lambert Giebels. Hij overleed op 12 oktober 2011 en werd onder meer bekend door zijn biografieën van de politicus Louis Beel en de Indonesische leider Soekarno.
Geen lijvige studie dit keer, maar een analyse van de literatuur over de tijd voordat Hitler zich als volksmenner ontpopte. Giebels deed geen bronnenonderzoek, maar baseerde zich op onderzoeken van anderen. Hij was namelijk terecht van mening dat we naarmate de tijd vordert, steeds meer van de geschiedenis gaan weten. Dit voortschrijdend inzicht kan ook ontstaan door een kritisch onderzoek van bestaande literatuur.
In zijn boek wikt en weegt Giebels dan ook de belangrijkste onderzoeken over de tijd dat Hitler nog kunstzinnige aspiraties had. Hij laat ons zien latere Führer aan lager wal raakt en pas na de Eerste Wereldoorlog lijkt hij erin te slagen om van zijn schilderijtjes te gaan leven. En dan staan we voor het raadsel waar ook Giebels geen antwoord op had.
Tot die tijd zijn al wel bepaalde eigenschappen van de latere Hitler te zien: zijn eindeloze monologen en zijn aan waanzin grenzende uitbarstingen van woede. Maar nergens blijkt iets van de ambitie om de wereld te veroveren of om de initiator te worden van de grootste systematische massamoord die de wereld ooit heeft gezien. Zijn optreden is voor zijn omgeving eerder lachwekkend dan inspirerend.
Dat verandert bijna van de ene op de andere dag. Het lijkt wel of de Füher Adolf Hitler pas op 12 september 1919 werd geboren, toen hij lid werd van de obscure rechtse splinterpartij DAP, aldus Giebels. De vraag van het waarom geeft het hele boek een bepaalde spanning: al lezend vraag je je met de auteur af wanneer we iets van de latere Hitler te zien krijgen. Zo raak je als lezer verzeild in een zoektocht die nog steeds voortgaat.
Lambert Giebels, Hitler als kunstenaar. Wenen 1907 – München 1919, Uitgeverij Balans, 2012, 175 p. € 17,95.