Erfgoed hoort er tegenwoordig bij als het gaat om ruimtelijke kwaliteit. In ieder geval neemt een presentatie over grote erfgoed-complexen een belangrijke plaats in tijdens het Festival Ruimtelijke Kwaliteit dat op 30 januari 2013 plaatsvond in de Brabanthallen in ’s-Hertogenbosch.
De Brabanthallen zijn trouwens een mooi voorbeeld van hergebruik van erfgoed. De voormalige veemarkt is verbouwd tot evenementen- en congreshal. Her en der kijken vee en veehouders de bezoekers aan vanaf foto’s aan de wanden.
In een interview met studenten architectuur viel me op dat ze het meenemen van het verleden van een gebouw vanzelfsprekend en inspirerend vinden. Bij de herbestemming van het een klooster had een van hen zich laten inspireren door de dagindeling van de voormalige bewoonsters een rol: hoe bewogen ze zich gedurende de dag door het gebouw. Op grond daarvan werd een nieuwe indeling gemaakt. Het gebouw vertelt zo zijn eigen verhaal.
Voor erfgoedliefhebbers zijn er dus zeker aanknopingspunten voor een gesprek met architecten, maar wel onder de voorwaarde dat je begrijpt hoe architecten tegenwoordig denken over erfgoed.
De negentiende-eeuwse opvatting over monumentenzorg werkt niet meer. Toen ging het over het behouden van waardevolle, fraaie historische gebouwen. Nu is de vraag niet meer hoe je een gebouw behoudt, maar hoe je het levend houdt. Dat betekent aanpassing aan nieuw gebruik, maar dat hoeft niets af te doen aan de monumentale waarde.
Die monumentale of historische waarde is niet in een keer tot stand gekomen, maar kent vele lagen. Als je dat in het oog houdt, kun je dus een laag toevoegen of weghalen.
Initiatief voor herbestemming hoeft niet altijd van de overheid te komen of van grote bedrijven. Vaak is het nodig dat iemand zo gek is op een monument dat hij er in gaat investeren. Rendement is belangrijk, maar staat niet voorop.
Een voorbeeld: de oude fabriek van De Gruyter in ’s-Hertogenbosch. Elders in de stad staan bedrijfsgebouwen en kantoren leeg: bij De Gruyter moet de verhuurder een wachtlijst hanteren en huurders afwijzen. Ook hier wint een bijzonder gebouw met een verhaal het van gebouwen die alleen met het oog op het rendement zijn gebouwd. Helemaal niet zo gek, dus.