Schrijft over geschiedenis en religie
 

Alles Flink Dicht!

Arnold Frans Diepen was bisschop van ’s-Hertogenbosch van 1919 tot 1943. Met verve voerde hij het zedelijkheidsoffensief uit waartoe paus Pius X in 1914 had opgeroepen en dat zich vooral richtte tegen onzedelijke kleding van vrouwen. Volgens veel van zijn gelovigen stonden zijn initialen AFD dan ook voor ‘Alles Flink Dicht’. Dat is dan ook de titel van een boek van Kitty de Leeuw die onderzocht hoe het vrouwelijke kerkvolk daarmee omging.

Allereerst vroeg ze zich af of dit wel typisch katholiek was. Ook bij de protestanten waren er discussies over decente kleding. Socialisten en communisten verfoeiden mode als een uitwas van het kapitalisme en ijdeltuiterij.

Typisch voor de katholieke gezagsdragers was dat ze werkten met regelgeving en dwang. Andere groepen zetten meer in op het eigen geweten. Maar in alle gevallen was sociale controle, vooral in kleine groepen, altijd een sterk wapen.

Kitty de Leeuw onderzocht in hoeverre men zich in Tilburg aan die voorschriften hield. Ze deed dit aan de hand van interviews.

Leden van godsdienstige verenigingen accepteerden de voorschriften. Maar de meeste vrouwen conformeerden zich eraan omdat ze bang waren voor de sancties en niet omdat ze het ermee eens waren. Ook durfden ze niet uit de toon te vallen: op school viel wie er anders uitzag uit de boot.

Toch werd verboden kleding vaak gedragen maar als men naar school of naar de kerk ging, werd de kleding aangepast aan de norm. Een sjaaltje en een vest bedekten dan decolleté en armen. En ook kwam het voor dat het gezag werd uitgedaagd. Verpleegsters moesten net als religieuzen hun hoofd bedekken met een sluier. De kunst was om die sluier zo ver mogelijk naar achteren te schuiven. Maakte de leiding daar een opmerking over, dan ging de sluier weer richting voorhoofd, om vervolgens centimeter voor centimeter weer naar achteren te worden geschoven.

Dit bevestigt eerdere onderzoeken waarin aan het licht kwam dat het katholieke volksdeel tijdens het rijke roomse leven niet zo volgzaam was als eerder werd verondersteld.

Het boek ‘Alles Flink Dicht. Comparatieve studie naar kledingvoorschriften en zedelijkheid, standsverschil en sekseverschil bij verschillende denominaties 1914–1970’ verscheen bij uitgeverij ZHC. Momenteel is het nog niet verkrijgbaar bij de boekhandel. Inlichtingen bij de uitgeverij info@uitgeverij-zhc.nl

Dit artikel verscheen op katholiek.nl